عکاس : امیررضا کامکار
سوژه‌های جذاب و کمتر شناخته‌شده‌ای در آسمان وجود دارد که با چشمان غیرمسلح هم می‌توان آن‌ها را به راحتی رصد کرد. نور منطقه البروجی یا نور برجی یکی از آن‌هاست. نور مخروطی‌شکل گسترده‌ای که در آسمان‌های تاریک و در زمان‌های نزدیک به طلوع و غروب خورشید دیده می‌شود.
نور منطقه البروجی بازتاب نور خورشید از ذرات گرد و غبار صفحهٔ منظومهٔ شمسی است. ذرات کوچکی که سیارک‌ها و دنباله‌دارها در مسیر حرکت‌شان به دور خورشید از خود به جای می‌گذارند و بیشتر آن‌ها در صفحه‌ی منظومه‌ی شمسی (صفحه‌ای که مدار سیارات منظومه‌ی شمسی، با کمی اختلاف نسبت به هم، در آن واقع شده) قرار دارند. به عبارتی می‌توان گفت ذرات جا مانده از دنباله‌دارها و سیارک‌ها در قالب نور منطقه‌البروجی جانی تازه می‌گیرند و زندگی دیگری را آغاز می‌کنند!
نور برجی در فرهنگ اسلامی با عنوان فجر یا صبح کاذب نیز شناخته می‌شود. در واقع با دیدن روشنایی حاصل از نور برجی نمی‌توان نماز صبح را به جا آورد و باید تا سر زدن فجر صادق و لحظهٔ اذان صبح صبر کرد. از تفاوت‌های مهم این دو این است که فجر کاذب یا نور برجی در آسمان عمود بر افق قرار می‌گیرد در حالی که روشنایی فجر صادق به‌طور افقی گسترده می‌شود.
رصد نور برجی
نور منطقه‌البروجی را باید نزدیک به خورشید جست‌وجو کرد. ساعتی پس از غروب خورشید یا پیش از طلوع خورشید زمان مناسب برای دیدن این نور مخروطی‌شکل است. مخروطی که در نزدیکی افق بیشینه‌ی روشنایی‌اش را دارد و با توجه به تاریکی آسمان تا چند ده درجه بالای افق گسترده می‌شود.
همان‌طور که اشاره شد تراکم ذرات غبار در صفحهٔ منظومهٔ شمسی بیشتر است و نور منطقه‌البروجی نیز در همین قسمت از آسمان دیده می‌شود. منطقه‌البروج در واقع نواری در آسمان است که مسیر حرکت سالانه‌ی خورشید و سیارات از آن می‌گذرد. صورت‌های فلکی یا برج‌های دوازده‌گانه (که البته امروز می‌دانیم صورت فلکی مارافسای عضو سیزدهم این گروه است) نیز در همین قسمت از آسمان جای گرفته‌اند.
زاویهٔ منطقه‌البروج، یا بهتر بگوییم دایره‌البروج (مسیر حرکت سالانهٔ خورشید در آسمان)، نسبت به افق ثابت نیست و در طول سال تغییر می‌کند. در زمانی از سال دایره‌البروج پس از غروب خورشید عمود بر افق است و گاهی هم با زاویه‌ای مایل در آسمان جای می‌گیرد.
بهترین فرصت رصد نور برجی
طبیعتا بهترین فرصت برای رصد نور منطقه‌البروجی زمانی است که دایره‌البروج عمود بر افق قرار بگیرد. در این شرایط نور برجی از غبار و آلودگی‌های افق فاصلهٔ بیشتری می‌گیرد و تا ارتفاع بالاتری از افق گسترده می‌شود. در اواخر زمستان و اوایل بهار دایره‌البروج پس از غروب خورشید زاویه‌ای تقریبا عمود با افق می‌سازد و بهترین فرصت برای رصد نور منطقه‌البروجی در آسمان شامگاهی و در افق غرب را ایجاد می‌کند. از آن سو در اواخر تابستان و اوایل پاییز همین اتفاق در آسمان صبحگاهی رخ می‌دهد و می‌توانید نور منطقه‌البروجی را باشکوه‌تر از همیشه، در افق شرق ببینید.
درخشش نور منطقه البروجی نسبت به بخش مرکزی راه شیری کمتر است و برای دیدن آن باید به سراغ آسمان‌های تاریک بروید. همچنین باید زمانی را برای رصد انتخاب کنید که نور ماه مزاحمتی برای رصد ایجاد نکند.
اگر این شرایط مهیا بود کافی است پس از تاریک شدن آسمان به افق غرب یا پیش از طلوع خورشید به افق شرق نگاه کنید تا این نور مخروطی‌شکل را ببینید. حدود ۹۰ دقیقه تا دو ساعت پس از غروب یا پیش از طلوع خورشید زمان مناسبی برای رصد نور برجی است.
تقابل با راه شیری
گاهی نیز می‌توان تقابل زیبایی بین نور برجی و راه شیری دید. در اواخر تابستان راه شیری زمستانه در آسمان صبحگاهی در افق شرق قرار دارد و نور منطقه‌البروجی نیز در همان زمان و در همین قسمت از آسمان دیده می‌شود. در اواسط پاییز هم می‌توان تقابل بخش مرکزی راه شیری و مثلث تابستانی را با نور برجی در افق غرب و در آسمان شامگاهی مشاهده کرد.
اطلاعات عکس:
Canon EOS 6D, Sigma 24mm f/1.4@f/2.2, 13s exposure time, ISO 4000
تصویر تک شات
